Yeni Aktüel dergisi 9 Ağustos 2005 tarihli sayısındaki "Bilimsel Tanrı Hareketi" başlıklı dosyayla, Akıllı Tasarım teorisini tanıttı. Mustafa Akyol ile yapılan bir röportaja dayanan haberin spotunda şöyle deniyordu:
"Bush geçen hafta okul kitaplarına girmesi gerektiğini söyleyince herkes 'Akıllı Tasarım Hareketi'ni araştırmaya koyuldu. Darwin'in Evrim Teorisi'ne karşı bilimle yaratıcıyı buluşturan hareketi, yazar Taha Akyol'un oğlu Mustafa Akyol anlattı. "
Yeryüzündeki canlı hayatın Darwin'in Evrim Teorisi'ndeki gibi tesadüflerle değil, bilinçli bir tasarımla oluştuğunu iddia eden farklı ülkelerden yüzlerce bilim adamı 1990'ların sonunda'Akıllı Tasarım' (Intelligent Design) adlı bir hareket başlattı. İnsan ve evrenin oluşumunu dini ögelerden ayırarak bilimsel kanıtlar doğrultusunda açıklamaya çalışan, bir'tasarımcı'nın varlığını da reddetmeyen Akıllı Tasarım Teorisi, yaratılış tartışmalarına yeni bir boyut getirdi. ABD ve dünyada hızla taraftar toplamayı sürdüren bu tez ABD'nin bazı eyaletlerinde ders kitaplarına girdi bile. Nihayet ABD Başkanı George W. Bush geçen hafta birkaç gazeteciyi davet ederek Beyaz Saray'da Akıllı Tasarım Teorisi'nin tüm okullarda ders olarak okutulması gerektiğini açıklayınca hareket dünya medyasının ilgi odağı oluverdi.
Hareketin en çarpıcı özelliği, hem tasarımcı bir tanrıyı hem de varoluşu açıklayan bilimsel olguları aynı teoride birleştirmesi. Bilim dünyasında tartışmalara yol açan hareketin bir başka özelliği de üyeleri arasında bir Türk'ün bulunması.
Kısa süre önce 400'ün üzerinde bilim adamı tarafından imzalanan'Darwinizm'e Kuşkulu Bakış' deklarasyonuyla adından söz ettiren hareketin Türkiye'deki tek temsilcisi, Milliyet gazetesi köşe yazarı Taha Akyol'un oğlu Mustafa Akyol.
Yeni Aktüel'e alternatif teoriyi anlatan Akyol "Artık bir dine veya Tanrı'ya inananlar bilimin gerisinde kalmakla eleştirilemez. Çünkü bilim adamlarının elinde artık evrenin ve canlıların bir akıl tarafından tasarlanmış olduğuna dair güçlü deliller var" diyor.
Bilimle din arasında bir köprü
Akıllı Tasarım'ın teorisyenleri Phillip Johnson, William Dembski, Michael J. Behe ve Jonathan Wells gibi bilim adamlarının Darwinizm'e karşı yazdığı kitaplar bu delilleri kullanarak insanın maymundan geldiği iddiasını çürütmeye çalışıyor. 1996'da bilim çevrelerinde büyük yankı uyandıran Pennsylvania Lehigh Üniversitesi'nden biyokimya profesörü Michael J. Behe'nin yazdığı'Darwin'in Kara Kutusu' ABD'de 20. yüzyılın en etkili 100 kitabı arasına girdi. Behe kitabının bir bölümünde "Darwin, teorisini bilimsel imkanların çok yetersiz olduğu 19. yüzyılda geliştirmişti. Canlılığı yeterince inceleyemediği için onun basit bir yapıya sahip olduğunu varsaydı. Oysa en basit canlı hücresinde bile moleküler makineler, bilgi işlem sistemleri, taşıma ve depolama üniteleri olduğunu artık biliyoruz" diyerek Evrim Teorisi'ni eleştiriyor.
Akıllı Tasarım Teorisi'nin önde gelen bir diğer teorisyeniyse MIT, Chicago ve Princeton üniversitelerinde öğretim üyeliği yapan, Baylor Üniversitesi'nde Tasarım Teorisi Kürsüsü kuran William Dembski.'Design Revolution' (Tasarım Devrimi) kitabının da yazarı olan matematik profesörü Dembski yeni teoriyi,'bilimle teoloji arasında bir köprü' olarak tanımlıyor.
Akıllı Tasarım Teorisi, Darwinizm'in cevabını veremediğini ileri sürdüğü'İlk hücre nasıl varoldu,''Canlı bedenlerdeki karmaşık biyokimyasal makineler nasıl ortaya çıktı' ve'Neden bilinen tüm hayvan grupları aynı jeolojik devirde, yani Kambriyen dönemde aniden ve kendilerine benzer ataları olmadan ortaya çıkmıştır' gibi meseleleri de sorguluyor.
Darwin'in, "Teorim doğruysa, en eski Kambriyen dönemden önce dünya canlı yaratıklarla dolup taşmış olmalı. O zamana ait fosil kayıtlarını neden bulamadığımız sorusuna verebilecek bir cevabım yok" sözünden yola çıkan hareket, günümüzde bu kayıtların yeterli düzeye ulaştığını ve canlı çeşitliliğinin büyük ölçüde artış gösterdiği Kambriyen devri öncesinde de bu canlıların atalarının olmadığının ortaya çıktığını savunuyor. Prof. Behe "Tokyo Üniversitesi'nde bir grup araştırmacı, insan ve şempanzelerin 22. ve 21. kromozomlarının genetik alfabesini incelerken, iki tür arasında kabul edilenden çok daha büyük fark olduğunu ortaya çıkardı. Bu sonuç bile Darwin'in teorisini büyük bir açmaza sokuyor" diyor.
Hareketin tek Türk üyesi
Hareket şimdilik Türkiye'de pek tanınmasa da büyük kitleleri arkasına almayı hedefliyor. Teorinin Türkiye temsilcisi Mustafa Akyol süreci hızlandıracak bir kitap üzerinde çalışmalarını sürdürüyor. "Beyaz Türkler'in Afyonu" adlı çalışmayla Akıllı Tasarım Teorisi'ni tanıtmak isteyen Akyol, hareketin tek Müslüman üyesi.
Hareketin, Hıristiyan bilim adamlarından oluşan iki büyük kuruluşu bulunuyor; Kansas merkezli Intelligent Design Network (IDN) ve Seattle merkezli Discovery Institute (DI). IDN daha çok teorinin ders kitaplarına girmesi üzerine yoğunlaşırken, DI bilimsel çatısını güçlendirmeye yönelik akademik çalışmalar ve halkla ilişkiler programları yürütüyor. DI üyesi olan Boğaziçi Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü mezunu 33 yaşındaki Mustafa Akyol, geçen Mayıs'ta ABD'deki Kansas Eyaleti Eğitim Bakanlığı'nın, okul kitaplarına Akıllı Tasarım Teorisi'nin konmasıyla ilgili oluşturduğu mahkemede de görüşlerini sundu. Akyol mahkemede dinlenen Amerikalı olmayan iki kişiden biri ve bilim adamı olmayan tek isimdi. Akyol'a gösterilen bu itibarın kaynağıysa ABD'de bazı gazetelerde zaman zaman yayımlanan yazıları ve tam bir "dava adamı" olması.
Bu ay sonuçlanması beklenen mahkemede eğer Akıllı Tasarım kazanırsa, Kansas Eyaleti'ndeki okul kitaplarına, daha önceden Ohio, New Mexico ve Georgia eyaletlerinde olduğu gibi, Akıllı Tasarım Teorisi de girecek. Mustafa Akyol Türkiye'deki okul kitaplarına teorinin alınması için Milli Eğitim Bakanlığı'na bir teklif hazırlayacağını söylüyor.
Akyol'a göre aslında Evrim Teorisi'yle Akıllı Tasarım Teorisi arasında birebir bir çelişki yok. "Biri bana Tanrı'nın canlıları evrimleştirerek yarattığını söylerse buna ilke olarak itirazım olmaz. Bizim karşı çıktığımız evrimin kendisi değil, evrimin rastlantılar ve tesadüfler sonucu gerçekleştiği iddiası" diyen Akyol, bu teorinin aklı ve bilimi ateizmin tekelinden kurtaracağını iddia ediyor.
Bu noktada konuşma sırası din bilimcilerde. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi Başkanı Prof. Dr. Mehmet Akif Aydın, Akıllı Tasarım Teorisi'nin dikkate alınması gerektiği görüşünde: "Önemli olan bir gerçeğe ulaşmak. Hangi yolla ulaşıldığı önemsiz. Bu teori de evrenin bir yaratıcının yön vermesiyle vücut bulduğu gerçeğini kabul ediyor. Bu teoriye ders kitaplarında yer vermekse ilmi objektiflik açısından gerekli."
Darwinciler'e göre saçmalık
Akıllı Tasarım Teorisi Darwinciler tarafındansa saçmalık ve bilim dışı olarak görülüyor. İ.Ü. Fen Fakültesi Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü öğretim üyesi Prof. Haluk Ertan, Akıllı Tasarım Hareketi'ni Yaratılışçılar'ın çıkış yolu arayışı olarak görüyor.
B. Ü. Matematik Bölümü öğretim üyesi Prof. Haluk Oral ise tesadüfi evrimin matematiksel olarak imkânsız olduğu tezine karşı şöyle diyor: "Canlıların oluşumundaki zaman hafızamızın alamayacağı kadar uzun ve ne kadar küçük olursa olsun her türlü olasılık mümkün. Bir zarı milyarlarca yıl boyunca atsak bir keresinde köşesi üzerine düşebilir. Dolayısıyla mükemmel işleyen organizmaların oluşması milyarlarca yıl içerisinde tesadüfler sonucu gerçekleşmiş olabilir." İngiliz matematikçi ve astronom Fred Hoyle'nin "Bir hücrenin tesadüfen oluşması, bir hurda yığınının kasırgaya tutulup Boing 747 haline gelmesine benzer" mizahi cümlesini de ironik bir dille yanıtlıyor:
"Burada unutulan evrimin milyarlarca yılda gerçekleşmesidir. Olasılık hesapları zamanla da bağlantılıdır. Örneğin damlayan çeşmenin bir mermeri oyması imkânsızdır. Ancak eski çeşmelere bakarsanız suyun damladığı yerde bir oyuk olduğunu görebilirsinizBilgi Üniversitesi Matematik Bölümü Başkanı Prof. Dr. Ali Nesin de Akıllı Tasarım teorisinin ancak din kitaplarında yer alabileceği görüşünde: "Olasılıklar zamanla bağlantılıdır. Canlıların tesadüfi evrimleşmelerle oluşması matematikte imkânsız değil. Akıllı Tasarım Teorisi'yse bilim değil bir felsefedir. Biyoloji kitaplarına konamaz ama din bilgisi kitaplarında yer alabilir."
Aktüel Dergisi'nin Akıllı Tasarım Haberi
Yeni Aktüel dergisi 9 Ağustos 2005 tarihli sayısındaki "Bilimsel Tanrı Hareketi" başlıklı dosyayla, Akıllı Tasarım teorisini tanıttı. Mustafa Akyol ile yapılan bir röportaja dayanan haberin spotunda şöyle deniyordu:
"Bush geçen hafta okul kitaplarına girmesi gerektiğini söyleyince herkes 'Akıllı Tasarım Hareketi'ni araştırmaya koyuldu. Darwin'in Evrim Teorisi'ne karşı bilimle yaratıcıyı buluşturan hareketi, yazar Taha Akyol'un oğlu Mustafa Akyol anlattı. "
Yeryüzündeki canlı hayatın Darwin'in Evrim Teorisi'ndeki gibi tesadüflerle değil, bilinçli bir tasarımla oluştuğunu iddia eden farklı ülkelerden yüzlerce bilim adamı 1990'ların sonunda'Akıllı Tasarım' (Intelligent Design) adlı bir hareket başlattı. İnsan ve evrenin oluşumunu dini ögelerden ayırarak bilimsel kanıtlar doğrultusunda açıklamaya çalışan, bir'tasarımcı'nın varlığını da reddetmeyen Akıllı Tasarım Teorisi, yaratılış tartışmalarına yeni bir boyut getirdi. ABD ve dünyada hızla taraftar toplamayı sürdüren bu tez ABD'nin bazı eyaletlerinde ders kitaplarına girdi bile. Nihayet ABD Başkanı George W. Bush geçen hafta birkaç gazeteciyi davet ederek Beyaz Saray'da Akıllı Tasarım Teorisi'nin tüm okullarda ders olarak okutulması gerektiğini açıklayınca hareket dünya medyasının ilgi odağı oluverdi.
Hareketin en çarpıcı özelliği, hem tasarımcı bir tanrıyı hem de varoluşu açıklayan bilimsel olguları aynı teoride birleştirmesi. Bilim dünyasında tartışmalara yol açan hareketin bir başka özelliği de üyeleri arasında bir Türk'ün bulunması.
Kısa süre önce 400'ün üzerinde bilim adamı tarafından imzalanan'Darwinizm'e Kuşkulu Bakış' deklarasyonuyla adından söz ettiren hareketin Türkiye'deki tek temsilcisi, Milliyet gazetesi köşe yazarı Taha Akyol'un oğlu Mustafa Akyol.
Yeni Aktüel'e alternatif teoriyi anlatan Akyol "Artık bir dine veya Tanrı'ya inananlar bilimin gerisinde kalmakla eleştirilemez. Çünkü bilim adamlarının elinde artık evrenin ve canlıların bir akıl tarafından tasarlanmış olduğuna dair güçlü deliller var" diyor.
Bilimle din arasında bir köprü
Akıllı Tasarım'ın teorisyenleri Phillip Johnson, William Dembski, Michael J. Behe ve Jonathan Wells gibi bilim adamlarının Darwinizm'e karşı yazdığı kitaplar bu delilleri kullanarak insanın maymundan geldiği iddiasını çürütmeye çalışıyor. 1996'da bilim çevrelerinde büyük yankı uyandıran Pennsylvania Lehigh Üniversitesi'nden biyokimya profesörü Michael J. Behe'nin yazdığı'Darwin'in Kara Kutusu' ABD'de 20. yüzyılın en etkili 100 kitabı arasına girdi. Behe kitabının bir bölümünde "Darwin, teorisini bilimsel imkanların çok yetersiz olduğu 19. yüzyılda geliştirmişti. Canlılığı yeterince inceleyemediği için onun basit bir yapıya sahip olduğunu varsaydı. Oysa en basit canlı hücresinde bile moleküler makineler, bilgi işlem sistemleri, taşıma ve depolama üniteleri olduğunu artık biliyoruz" diyerek Evrim Teorisi'ni eleştiriyor.
Akıllı Tasarım Teorisi'nin önde gelen bir diğer teorisyeniyse MIT, Chicago ve Princeton üniversitelerinde öğretim üyeliği yapan, Baylor Üniversitesi'nde Tasarım Teorisi Kürsüsü kuran William Dembski.'Design Revolution' (Tasarım Devrimi) kitabının da yazarı olan matematik profesörü Dembski yeni teoriyi,'bilimle teoloji arasında bir köprü' olarak tanımlıyor.
Akıllı Tasarım Teorisi, Darwinizm'in cevabını veremediğini ileri sürdüğü'İlk hücre nasıl varoldu,''Canlı bedenlerdeki karmaşık biyokimyasal makineler nasıl ortaya çıktı' ve'Neden bilinen tüm hayvan grupları aynı jeolojik devirde, yani Kambriyen dönemde aniden ve kendilerine benzer ataları olmadan ortaya çıkmıştır' gibi meseleleri de sorguluyor.
Darwin'in, "Teorim doğruysa, en eski Kambriyen dönemden önce dünya canlı yaratıklarla dolup taşmış olmalı. O zamana ait fosil kayıtlarını neden bulamadığımız sorusuna verebilecek bir cevabım yok" sözünden yola çıkan hareket, günümüzde bu kayıtların yeterli düzeye ulaştığını ve canlı çeşitliliğinin büyük ölçüde artış gösterdiği Kambriyen devri öncesinde de bu canlıların atalarının olmadığının ortaya çıktığını savunuyor. Prof. Behe "Tokyo Üniversitesi'nde bir grup araştırmacı, insan ve şempanzelerin 22. ve 21. kromozomlarının genetik alfabesini incelerken, iki tür arasında kabul edilenden çok daha büyük fark olduğunu ortaya çıkardı. Bu sonuç bile Darwin'in teorisini büyük bir açmaza sokuyor" diyor.
Hareketin tek Türk üyesi
Hareket şimdilik Türkiye'de pek tanınmasa da büyük kitleleri arkasına almayı hedefliyor. Teorinin Türkiye temsilcisi Mustafa Akyol süreci hızlandıracak bir kitap üzerinde çalışmalarını sürdürüyor. "Beyaz Türkler'in Afyonu" adlı çalışmayla Akıllı Tasarım Teorisi'ni tanıtmak isteyen Akyol, hareketin tek Müslüman üyesi.
Hareketin, Hıristiyan bilim adamlarından oluşan iki büyük kuruluşu bulunuyor; Kansas merkezli Intelligent Design Network (IDN) ve Seattle merkezli Discovery Institute (DI). IDN daha çok teorinin ders kitaplarına girmesi üzerine yoğunlaşırken, DI bilimsel çatısını güçlendirmeye yönelik akademik çalışmalar ve halkla ilişkiler programları yürütüyor. DI üyesi olan Boğaziçi Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü mezunu 33 yaşındaki Mustafa Akyol, geçen Mayıs'ta ABD'deki Kansas Eyaleti Eğitim Bakanlığı'nın, okul kitaplarına Akıllı Tasarım Teorisi'nin konmasıyla ilgili oluşturduğu mahkemede de görüşlerini sundu. Akyol mahkemede dinlenen Amerikalı olmayan iki kişiden biri ve bilim adamı olmayan tek isimdi. Akyol'a gösterilen bu itibarın kaynağıysa ABD'de bazı gazetelerde zaman zaman yayımlanan yazıları ve tam bir "dava adamı" olması.
Bu ay sonuçlanması beklenen mahkemede eğer Akıllı Tasarım kazanırsa, Kansas Eyaleti'ndeki okul kitaplarına, daha önceden Ohio, New Mexico ve Georgia eyaletlerinde olduğu gibi, Akıllı Tasarım Teorisi de girecek. Mustafa Akyol Türkiye'deki okul kitaplarına teorinin alınması için Milli Eğitim Bakanlığı'na bir teklif hazırlayacağını söylüyor.
Akyol'a göre aslında Evrim Teorisi'yle Akıllı Tasarım Teorisi arasında birebir bir çelişki yok. "Biri bana Tanrı'nın canlıları evrimleştirerek yarattığını söylerse buna ilke olarak itirazım olmaz. Bizim karşı çıktığımız evrimin kendisi değil, evrimin rastlantılar ve tesadüfler sonucu gerçekleştiği iddiası" diyen Akyol, bu teorinin aklı ve bilimi ateizmin tekelinden kurtaracağını iddia ediyor.
Bu noktada konuşma sırası din bilimcilerde. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi Başkanı Prof. Dr. Mehmet Akif Aydın, Akıllı Tasarım Teorisi'nin dikkate alınması gerektiği görüşünde: "Önemli olan bir gerçeğe ulaşmak. Hangi yolla ulaşıldığı önemsiz. Bu teori de evrenin bir yaratıcının yön vermesiyle vücut bulduğu gerçeğini kabul ediyor. Bu teoriye ders kitaplarında yer vermekse ilmi objektiflik açısından gerekli."
Darwinciler'e göre saçmalık
Akıllı Tasarım Teorisi Darwinciler tarafındansa saçmalık ve bilim dışı olarak görülüyor. İ.Ü. Fen Fakültesi Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü öğretim üyesi Prof. Haluk Ertan, Akıllı Tasarım Hareketi'ni Yaratılışçılar'ın çıkış yolu arayışı olarak görüyor.
B. Ü. Matematik Bölümü öğretim üyesi Prof. Haluk Oral ise tesadüfi evrimin matematiksel olarak imkânsız olduğu tezine karşı şöyle diyor: "Canlıların oluşumundaki zaman hafızamızın alamayacağı kadar uzun ve ne kadar küçük olursa olsun her türlü olasılık mümkün. Bir zarı milyarlarca yıl boyunca atsak bir keresinde köşesi üzerine düşebilir. Dolayısıyla mükemmel işleyen organizmaların oluşması milyarlarca yıl içerisinde tesadüfler sonucu gerçekleşmiş olabilir." İngiliz matematikçi ve astronom Fred Hoyle'nin "Bir hücrenin tesadüfen oluşması, bir hurda yığınının kasırgaya tutulup Boing 747 haline gelmesine benzer" mizahi cümlesini de ironik bir dille yanıtlıyor:
"Burada unutulan evrimin milyarlarca yılda gerçekleşmesidir. Olasılık hesapları zamanla da bağlantılıdır. Örneğin damlayan çeşmenin bir mermeri oyması imkânsızdır. Ancak eski çeşmelere bakarsanız suyun damladığı yerde bir oyuk olduğunu görebilirsinizBilgi Üniversitesi Matematik Bölümü Başkanı Prof. Dr. Ali Nesin de Akıllı Tasarım teorisinin ancak din kitaplarında yer alabileceği görüşünde: "Olasılıklar zamanla bağlantılıdır. Canlıların tesadüfi evrimleşmelerle oluşması matematikte imkânsız değil. Akıllı Tasarım Teorisi'yse bilim değil bir felsefedir. Biyoloji kitaplarına konamaz ama din bilgisi kitaplarında yer alabilir."