[18 Mart 2005 tarihli Referans gazetesinde yayınlandı] Eskiden beridir bazı Batılılar Türkiye'yi İslam dünyasına "model ülke" olarak gösterirler. "Model" değilse bile "örnek" terimini kullanırlar. Ve nüfusu neredeyse tümüyle Müslüman bir ülkede laik bir devlet ve demokratik bir sistem kurulmuş olmasının, başka Müslüman ülkelere emsal oluşturduğunu söylerler. Ama son dönemde birbiri ardına yaşanan bazı gelişmeler, bu "model ülke" kavramının geçerliliği konusunda kuşkular uyandırıyor. Bunun ilk göze çarpan nedeni, Türkiye'nin siyasi ve kültürel elitinin önemli bir bölümünün "Türkiye ılımlı bir Müslüman ülkedir" yargısına şiddetle karşı çıkmaları. Böyle bir yargıyı kabul etmenin, Türkiye'nin "İslam devleti" olarak tarif edilmesinin kabulü anlamına geleceğini düşünüyorlar. Oysa Türkiye'yi "ılımlı İslam" olarak tarif eden Batılılar -- ki bunların başında Amerikalı devlet adamları geliyor -- elbette Türkiye'nin rejiminin ne olduğunu bilecek kültür düzeyindeler. Kast ettikleri, İslam dinine inanan bir toplumun, demokratik bir rejimi benimsemiş olması. Ama bu bile, Türk elitinin sözkonusu kesimlerine, rahatsız edici geliyor. Amerikan Düşmanlığı ve Ulusalcılık Türkiye'de giderek yükselen ve bazı Amerikalılara göre "Arap ülkelerinin çoğunu bile gölgede bırakan" Amerikan düşmanlığı ise, "Türkiye modeli"ni gözlerden düşüren ikinci bir neden. Irak'taki seçimler tüm Arap dünyasında demokrasi heyecanı yaratmışken, Türkiye'de bu seçimlere adeta ateş püskürülmesi garip bir tablo oluşturuyor. Türkiye'deki bu tavrın aslında demokrasi karşıtlığından çok, "Irak parçalanacak" endişesi ile ilgisi var; ama gelin de kolaysa bunu dünyaya anlatın... Dahası, "Irak parçalanacak" endişesinin çıkış noktası olan "Kürt fobisi"nin, aslında kendi içinde bir tür demokrasi karşıtlığı taşıdığı sonucu da çıkarılabilir. Daha açık ifade edelim: Bugün Türkiye, Kuzey Irak'taki Kürtlerin özgürleşmesinden endişe eden bir ülke gibi gözüküyor. Ve bu yüzden, en büyük iki mesajı demokrasi ve özgürlük olan "Yeni Ortadoğu" vizyonuna alabildiğine cephe almış bir görüntü çiziyor. Bundan kurtulmamız için, PKK teröründen duyduğumuz haklı endişe ile, Kuzey Iraklı Kürtlerin meşru taleplerine duyduduğumuz (daha doğrusu duymamız gereken) saygıyı dengelememiz gerek. Aksi takdirde, kendini "ulusalcılık" olarak tanımlayan ve aslında Türkiye'nin marjinal kesimlerini temsil eden bir siyasi koalisyon, Türkiye'nin dış dünyadaki görüntüsünü belirler hale gelecek. Geçenlerde konuştuğum Amerikalı bir siyasi yorumcu, "Amerikalılar Türkiye'yi ılımlı İslam olarak görüyorlardı, ama ılımsız laiklik çıktı" derken tam da bunu kast ediyordu. "Irak Modeli" Türkiye'nin "model ülke" imajını soldurmaya aday bir diğer gelişme ise, Irak'ta emeklemeye başlamış olan demokrasi. Bu hafta Irak Parlamentosu ilk toplantısını gerçekleştirdi. Ayrıntılara dikkat ettiniz mi? Parlamento, Kuran-ı Kerim'den ayetler okunarak açıldı. Irak halkının ortak inancının ifadesi olan bu "kıraat", İslam ve demokrasinin uyumu konusunda, belki de Ankara'daki parlamentodan daha anlamlı bir mesaj taşıyordu. Irak parlamentosundaki görüntü de, "Türkiye modeli"nden daha çoğulcuydu: Başörtülü hanımlar, başörtüsüz hanımlar, Kürtler, Araplar, Türkmenler... Herkes, kendi kimliği ve inancı ne ise, o şekilde yerini almıştı. Kürtler "Kürt kökenli" olarak değil, yalın kimlikleriyle oradaydılar. Başörtülü kadın milletvekillerine "dışarı, dışarı" diye tempo tutanlar olmadı. Başörtüsüzlere de kimse bir şey demedi. Herkes ne ise oydu ve öyle kabul gördü. Bu tabloyu görünce, insan düşünmeden edemiyor: Acaba Irak'ta kurulacak olan demokrasi, Türkiye'dekinden daha çoğulcu bir yapıda mı olacak? Elbette Irak Türkiye'ye göre çok geri. Devlet geleneği, sivil toplumu, ekonomisi, sosyo-kültürel düzeyi bizim çok gerimizde. Ama acaba "kurucu ideolojisi" bizimkinden daha mı demokratik ve çoğulcu? Bu soruyu yabana atmayın. Unutayın ki eğer "Bush doktrini" hayata geçerse Irak'ı başka Ortadoğu ülkeleri de izleyecek. Onlar da İslam ile demokrasinin uyum içinde işlediği sistemler kuracaklar. Ve belki de o zaman Türkiye'ye, "Irak modeli"ni örnek alması tavsiye edilecek...